Η “σιδηρά” δεκαετία: Οι εθνικοί πόλεμοι της Ελλάδας (1912-1922)

«Η μάχη του Σαρανταπόρου ήτον μία από τας μάχας που θα ομιλήση η Ιστορία» έγραφε ο Λεωνίδας Παρασκευόπουλος, ο αρχηγός πυροβολικού της Στρατιάς Θεσσαλίας, στη γυναίκα του το 1912. Η Ελλάδα πράγματι ξεκίνησε την πολεμική της εξόρμηση στις αρχές του 20ού αιώνα με «σιδηρά» ορμή και ακαταμάχητο επιθετικό πνεύμα. Οι εκστρατείες του 1912-13 αποτέλεσαν την κορύφωση των πόθων και των προσπαθειών ενός ολόκληρου αιώνα. Αναμφισβήτητα, το τελικό αποτέλεσμα των πολεμικών αγώνων της δεκαετίας 1912-1922 δεν ικανοποίησε τους Έλληνες. Η εκατονταετηρίδα από τη Μικρασιατική Καταστροφή αποτελεί αφορμή για αναστοχασμό και νέα «επίσκεψη» των σημαντικών αυτών γεγονότων. Όπως διαπίστωσε εύστοχα το 1934 ο Αριστοκλής Αιγίδης, ένας Μικρασιάτης στην καταγωγή δημοσιολόγος, το 1922 σήμανε τη λήξη ενός (διακεκομμένου) «εκατονταετούς πολέμου» μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, ο οποίος ξεκίνησε το 1821. Ωστόσο, ιδωμένο μέσα σε ένα ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο, το μέγεθος της Μικρασιατικής Καταστροφής μετριάζεται. Κι αυτό διότι η Ελλάδα, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, επιτέλεσε ένα τεράστιο ποιοτικό άλμα, και από απαξιωμένη δύναμη (1897) έφτασε να γίνει προσωρινά υπολογίσιμος γεωπολιτικός παράγοντας στην Εγγύς Ανατολή (1920). Η ανάλυση των εξελίξεων αυτής της εμπόλεμης δεκαετίας βασίζεται κυρίως στα σχόλια των Times του Λονδίνου και της Revue des Deux Mondes (της γαλλικής επιθεώρησης των τεχνών, των γραμμάτων αλλά και της διεθνούς πολιτικής, που έχαιρε μεγάλης εκτίμησης και επιρροής εκείνη την εποχή στην Ευρώπη και την Αμερική). Τα απομνημονεύματα και οι αναλύσεις κορυφαίων Ελλήνων αξιωματικών (του Βίκτωρος Δούσμανη, του Λεωνίδα Παρασκευόπουλου, του Ιωάννη Μεταξά, του πρίγκιπα Ανδρέου, του Κλεάνθους Μπουλαλά κ.ά.) αποτελούν επίσης βασική πηγή για την ανά χείρας μελέτη.